Gemeenten kunnen helpen bij verantwoorde verwerking van teerhoudend asfalt

Er ligt nog circa 40 miljoen ton teerhoudend asfalt in het Nederlandse wegennetwerk. Om het kankerverwekkende teer conform rijksbeleid te vernietigen dient teerhoudend asfalt thermisch te worden gereinigd. Toch gaat jaarlijks nog circa 200.000 ton ongereinigd de grens over en wordt het land van bestemming opgezadeld met de milieurisico’s. Hoe gaat dit in uw gemeente?

Elke gemeente heeft te maken met wegonderhoud, waarbij diverse afvalstoffen vrijkomen. Over het algemeen gaat het om materiaalstromen die door reguliere recyclingbedrijven van bouw- en sloopafval worden ingenomen om na bewerking weer terug te komen als opnieuw te gebruiken bouwgrondstoffen in de GWW en de bouwsector. Van al het bouw- en sloopafval wordt in Nederland meer dan 96% gerecycled en hiermee is Nederland een koploper. Voor teerhoudend asfalt granulaat (TAG) is dit niet anders, behalve dan dat betreffende gevaarlijke afvalstof in Nederland een specifieke route aflegt, waarbij het materiaal eerst middels een thermisch proces wordt vrijgemaakt van de teer, die rijk is aan polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Deze stoffen zijn kankerverwekkend en daarom aangemerkt als “zeer zorgwekkende stof”.

Beleid

Oud asfalt is prima te verwerken tot hernieuwde grondstof voor nieuw asfalt. Asfalt op basis van (steenkool-)teer, dat tot het verbod in 1991 naast (aardolie-)bitumen als bindmiddel in asfalt werd gebruikt, bevat echter een hoog gehalte aan kankerverwekkende stoffen (PAK’s). Al sinds 1999 heeft de rijksoverheid beleid om teer uit de keten te halen en sinds 2001 moet vrijkomend teerhoudend asfalt thermisch ontdaan worden van de PAK’s conform de minimum standaard in het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP3). In andere landen wordt teerhoudend asfalt nog gestort of mag het soms zelfs nog worden toegepast. Het Nederlandse beleid kan echter op toenemende belangstelling rekenen. Vlaanderen stimuleert sinds enkele jaren tot afvoer van teerhoudend asfalt naar Nederland voor thermische reiniging. Daartoe heeft het de koude toepassing in funderingen verboden. In Duitsland bestaat vooralsnog minder behoefte aan het terugwinnen van zand en granulaat, maar willen steeds meer overheden af van het storten van teerhoudend asfalt. Ook zij laten het naar de Nederlandse thermische reinigers afvoeren. Wallonië en Frankrijk onderzoeken de mogelijkheden van de thermische reiniging van teerhoudend asfalt.

Een gevaarlijke afvalstof circulair verwerkt

In het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP3) is vastgelegd dat teerhoudend asfalt thermisch gereinigd moet worden. Hierbij worden de PAK’s en alle andere organische componenten in het asfalt volledig verbrand, waarna vervolgens alle andere oorspronkelijke grondstoffen uit het asfalt zoals zand en granulaat resteren en als hoogwaardige bouwgrondstof in onder meer de asfalt- en betonindustrie worden ingezet. Zo worden jaarlijks meer dan 2,5 miljoen ton herbruikbare milieuverantwoorde bouwgrondstoffen geproduceerd en zijn er minder primaire grondstoffen nodig. De thermische reinigingsinstallaties benutten daarnaast de bij de verbranding van het teer vrijkomende warmte voor het eigen bedrijfsproces en de productie van elektriciteit. Om de uitvoering van dit beleid te bevorderen is het Landelijk Monitoringsoverleg Teerasfalt (LMO-TAG) ingesteld, een samenwerking van Nederlandse overheden en het bedrijfsleven.

Aandachtspunten voor gemeenten

Mede door de inspanningen van het LMO-TAG nemen gemeenten ten aanzien van teerhoudend asfalt inmiddels bijna altijd thermische reiniging in bestekteksten op (zie ook onderstaande figuur). Ook worden nu steeds meer bestekken conform de Standaard RAW Bepalingen 2020 opgesteld, welke voorzien in uitvoering van het sinds 2001 geldende Nederlandse beleid dat verplicht om teerhoudend asfalt af te voeren naar een thermische reiniger. Niettemin wordt nog een aanzienlijk volume van het teerhoudend asfalt geëxporteerd naar landen waar hergebruik van dit gevaarlijke afval mogelijk is. Onderzoek van het LMO-TAG wijst uit dat het vermoedelijk ten minste om 200.000 ton teerhoudend asfalt per jaar gaat, wat circa 20% van het volume is dat jaarlijks in Nederland vrijkomt. Zo wordt soms met publiek geld geknoeid zonder dat de gemeente hier weet van heeft. Bovendien worden hiermee andere landen opgezadeld met een gevaarlijke afvalstof en verdwijnen waardevolle grondstoffen uit Nederland, die vanaf elders weer naar Nederland geïmporteerd moeten worden.

Verklaring van thermische reiniging

Daarom bepleit het LMO-TAG dat wegbeheerders van de aannemer een verklaring van thermische reiniging voor het afgevoerde teerhoudend asfalt eisen. Dit zogeheten certificaat van reiniging kan enkel bij een van de vier thermische reinigers verkregen worden op basis van de originele projectgebonden informatie. Hiermee verkrijgt de opdrachtgever de zekerheid dat het teerhoudend asfalt daar daadwerkelijk is afgeleverd en vervolgens conform het door alle thermische reinigers ondertekende Convenant Thermische Reinigers TAG (2021-2023) gereinigd wordt. Om als gemeente duidelijkheid te geven over haar beleid inzake teerhoudend asfalt pleit het LMO-TAG ervoor de sinds 2008 bestaande Code Milieuverantwoord Wegbeheer (MVW) te ondertekenen. Ondertekenaars verklaren dat zij al het uit wegen vrijkomende teerhoudend asfalt aan een vergunde thermische verwerkingsinrichting afgeven en zich dus committeren aan toezicht op de uitvoering van het rijksbeleid.

Figuur Kleurcodes geven aan of gemeenten thermisch reinigen van teerhoudend asfalt voorschrijven of niet (blijkens door het LMO-TAG onderzochte bestekken). In de loop van de afgelopen 5 jaar hebben veel gemeenten beleid aangepast ten gunste van thermisch reinigen van teerhoudend asfalt.